Lễ Vu Lan là ngày gì, bắt nguồn từ đâu? Ý nghĩa ngày lễ Vu Lan

Lễ Vu Lan ngày mấy? Lễ Vu Lan diễn ra vào ngày 15/7 âm lịch hàng năm (Ảnh: sưu tầm)

Lễ Vu Lan hay còn được gọi là lễ Báo hiếu, trùng với ngày Rằm tháng 7 (lễ Xá tội vong nhân). Ngày lễ là dịp trọng đại để báo ân và bày tỏ lòng biết ơn đối với cha mẹ, tổ tiên. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về nguồn gốc, ý nghĩa và những nghi thức cần có trong mùa Vu Lan báo hiếu.

1. Lễ Vu Lan là gì? lễ Vu Lan là ngày nào?

Lễ Vu Lan tiếng Anh Parents' Day hoặc Yulan Festival, nhằm ngày Rằm tháng 7 âm lịch hàng năm, trùng với Tết Trung nguyên và ngày lễ Xá tội vong nhân. Đây là ngày lễ quan trọng của Phật giáo (Đại thừa Bắc tông) và trong phong tục, văn hóa Á Đông. Lễ Vu Lan 2023 năm nay rơi vào thứ 4, ngày 30 tháng 8 Dương lịch. 

Lễ Vu Lan tiếng Anh là gì? Ngày Vu Lan trong tiếng Anh là Parents' Day hoặc Yulan Festival (Ảnh: sưu tầm)

2. Lễ báo hiếu có nguồn gốc từ đâu và tấm lòng hiếu thảo của Mục Kiền Liên

Lễ Vu Lan bắt nguồn từ câu chuyện cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ của Đại đức Mục Kiền Liên. Ông là một trong hai đại đệ tử đáng kính của Phật Thích Ca. Sau khi đạt được chính quả, ông dùng phép thần thông và biết rằng mẹ mình là bà Thanh Đề đang phải chịu kiếp ngạ quỷ nơi địa ngục vì nhiều nghiệp ác đã gây ra lúc sinh thời. 

Với lòng hiếu thảo, ông đã mang cơm đến cho mẹ nhằm mong bà vơi đi cảnh đói khát. Tuy nhiên, vì phải trả giá cho những nghiệp ác của mình, thức ăn khi vừa đưa lên miệng bà thì bất ngờ biến thành lửa đỏ.

Quá đau lòng trước tình cảnh ấy, Mục Kiền Liên đã quay về gặp Đức Phật mong tìm cách cứu mẹ. Đức Phật đã chỉ dạy rằng: “Người dù có thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu rỗi mẹ mình, chỉ có thể nhờ sự hợp lực của các vị chư tăng mười phương, hồi hướng công đức để tiêu trừ nghiệp ác mới có hy vọng giải thoát được. Và ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để cung thỉnh các vị chư tăng, vì vậy hãy chuẩn bị các nghi lễ cúng vào ngày đó”.

Tuân theo lời dạy của Đức Phật, Mục Kiền Liên đã giải thoát được mẹ mình khỏi kiếp ngạ quỷ. Theo kinh Vu-Lan-bồn, Đức Phật cũng dạy rằng: “Chúng sinh muốn báo hiếu đối với cha mẹ cũng nên tuân theo cách làm này”. Từ đó, ngày lễ Vu Lan đã ra đời và tồn tại cho đến ngày nay.

Ngày lễ Vu Lan báo hiếu bắt nguồn từ sự tích Đại đức Mục Kiền Liên cứu mẹ (Ảnh: sưu tầm)

3. Ý nghĩa ngày lễ Vu Lan

Từ câu chuyện đáng kính về Bồ tát Mục Kiền Liên cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ, lễ Vu Lan đã trở thành dịp để tưởng nhớ công ơn và thể hiện lòng hiếu thảo đối với cha mẹ và tổ tiên trong kiếp này và các kiếp trước. Do đó, trong mùa Vu Lan của Phật giáo, các tín đồ thường cầu siêu cho những người đã qua đời, đồng thời hướng thiện, tích đức, cầu mong đấng sinh thành được gia tăng phúc, thọ và giải trừ những nghiệp chướng...

Ngoài ý nghĩa tôn giáo, lễ Vu Lan còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, nhắc nhở mỗi người về cội nguồn dân tộc, truyền thống hiếu đạo, tôn kính tổ tiên. Ngày lễ vì thế càng trở nên nhân văn khi thể hiện được lòng hiếu kính và tinh thần đền ơn đáp nghĩa của dân tộc.

Báo ân, báo hiếu với cha mẹ và tổ tiên trong kiếp này và các kiếp trước là ý nghĩa lễ Vu Lan (Ảnh: sưu tầm)

4. Các nghi lễ quan trọng ngày Vu Lan báo hiếu

Trong tín ngưỡng Phật giáo và phong tục Việt Nam, lễ Vu Lan hàng năm diễn ra nhiều nghi lễ trang trọng, từ cỗ cúng tại gia đến các hoạt động ý nghĩa ở chùa: 

4.1 Chuẩn bị mâm cỗ cúng lễ Vu Lan 

Lễ cúng Vu Lan ở mỗi nhà thường được thực hiện theo trình tự: cúng Phật, thần linh, gia tiên, sau cùng là cúng thí thực. Mỗi lễ cúng có ý nghĩa riêng và cần chuẩn bị những lễ vật phù hợp: 

• Cúng Phật: Mâm cúng Phật thường có cơm chay, ngũ quả và nghi thức đọc văn khấn để cầu nguyện công đức, giải trừ nghiệp báo cho tổ tiên đã khuất.  
• Cúng thần linh: Lễ vật cúng thần linh thường có: xôi, gà luộc nguyên con, bánh chưng, trà, rượu, trái cây, hoa tươi… cùng văn khấn mong đấng thần linh phù hộ, che chở cho gia đình khỏe mạnh, bình an.
• Cúng gia tiên: Mâm lễ cúng gia tiên thường được chuẩn bị trang trọng trong lễ Vu Lan với cơm chay hoặc mặn, tiền vàng mã… Lễ cúng gia tiên nhằm thể hiện lòng tôn kính, mong tổ tiên đã qua đời có cuộc sống đủ đầy, sung túc như trên thế gian.
• Cúng chúng sinh: Lễ Vu Lan trùng với ngày rằm tháng 7 nên thường kết hợp cúng chúng sinh hay còn gọi là cúng thí với ý nghĩa giúp những vong hồn lang thang không nơi hương khói được hưởng lộc. Mâm cúng rằm tháng 7 cho chúng sinh được đặt riêng biệt ngoài trời với lễ vật gồm: cháo loãng, đường phèn, muối gạo, hoa quả, bánh kẹo, bỏng ngô, nhang, đèn, quần áo giấy, tiền vàng…

Văn khấn cúng Phật, thần linh trong lễ Vu Lan (Ảnh: sưu tầm)

4.2 Nghi lễ “Bông hồng cài áo” ngày Vu Lan

Trong ngày lễ Vu Lan, các ngôi chùa ở Việt Nam thường tổ chức nghi thức “Bông hồng cài áo” cho Phật tử. Ai còn cha mẹ sẽ cài lên áo hoa hồng đỏ và những ai đã mất đi đấng sinh thành sẽ cài hoa màu trắng. 

Nghi thức này được Thiền sư Thích Nhất Hạnh khởi xướng qua cuốn sách của ông vào năm 1962. Hình ảnh hoa hồng cài áo từ đó đã trở thành biểu tượng của mùa Vu Lan báo hiếu trong giới Phật tử với ý nghĩa nhắc nhở mỗi người về lòng biết ơn, sự hiếu kính.

Nghi thức bông hồng cài áo trở thành biểu tượng của lễ Vu Lan báo hiếu trong giới Phật tử (Ảnh: sưu tầm)

4.3 Thả đèn hoa đăng

Từ lâu, thả đèn hoa đăng đã trở thành nghi thức truyền thống trong ngày Vu Lan báo hiếu. Nghi thức còn là một phần không thể thiếu của Phật giáo, với ý nghĩa cầu siêu cho những người đã khuất. Mỗi ngọn đèn hoa đăng đều được thiết kế tỉ mỉ với ngọn nến được thắp sáng trước khi thả xuống sông, kèm theo những ý niệm tốt lành và lời nguyện cầu an lạc.

Thả đèn hoa đăng đã trở thành nghi thức truyền thống trong ngày Vu Lan báo hiếu với những ý niệm tốt lành (Ảnh: sưu tầm)

5. Những việc nên và không nên làm trong ngày lễ Vu Lan

Lễ Vu Lan không chỉ là ngày quan trọng trong Phật giáo với ý nghĩa tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên, mà còn trùng với Rằm tháng 7 - lễ Xá tội vong nhân. Vậy nên, theo tín ngưỡng dân gian, mọi người cần tuân thủ một số quy tắc về những việc nên và không nên làm vào dịp lễ này.

5.1. Những việc nên làm

Thực hiện đúng tinh thần báo ân, báo hiếu của lễ Vu Lan, bạn hãy nên làm những việc dưới đây để có mùa lễ đầy ý nghĩa:  

• Thăm viếng, dâng hoa, thắp hương lên mộ ông bà, tổ tiên nhằm tri ân, tưởng nhớ nguồn cội.
• Ăn chay, hướng thiện, làm việc tốt, giúp người khó khăn, hoạn nạn nhằm hồi hướng công đức cho đấng sinh thành. 
• Đi chùa cầu an, tham gia các hoạt động trong Đại lễ Vu Lan và trau dồi kiến thức về Phật pháp. 
• Thăm hỏi, quan tâm cha mẹ, ông bà và dành tặng những món quà ý nghĩa. Đây là hoạt động thiết thực nhất để bạn thể hiện tình thương, lòng hiếu thảo, mang đến niềm vui cho ông bà, cha mẹ. 

Trên tất cả, lễ Vu Lan là dịp để ôn lại những giá trị truyền thống và lòng hiếu kính. Vì vậy, chúng ta hãy sống và làm việc theo tinh thần từ bi, lòng nhân ái và tôn trọng đối với mọi người xung quanh.

Gửi lời chúc lễ Vu Lan và dành sự quan tâm với đấng sinh thành trong mùa Báo hiếu

5.2. Những việc không nên làm

Theo quan niệm dân gian, tháng 7 âm lịch được xem là tháng cô hồn khi các vong linh ở địa ngục được trở về dương gian. Do đó, trong tháng 7 gồm cả lễ Vu Lan, mọi người thường truyền tai nhau nên kiêng kỵ những việc như sau: 

• Hạn chế mua sắm
• Tránh đi chơi đêm
• Không nhổ lông chân
• Không phơi quần áo ngoài trời vào lúc chiều và buổi tối
• Không tắm, bơi lội dưới sông, ao hồ
• Kiêng việc khai trương, mở cửa hàng, xây nhà, cưới hỏi
• Không sát sinh để tránh đau ốm và gặp phải những điều không may
• Không nên gây gổ, làm điều xấu

6. Một số hình ảnh ý nghĩa trong đại lễ Vu Lan

Vu Lan là đại lễ của Phật giáo với nhiều nghi thức trang trọng được đông đảo Phật tử tham gia, hưởng ứng. Dưới đây là một số hình ảnh ý nghĩa trong đại lễ Vu Lan báo hiếu ở Việt Nam:

Hình ảnh lễ Vu Lan với nghi thức dâng hoa, cung thỉnh chư Tăng cúng Phật (Ảnh: sưu tầm)Các chư tăng, Phật tử chuẩn bị cho nghi thức thả đèn hoa đăng trong ngày Vu Lan (Ảnh: sưu tầm)Đại lễ Vu Lan báo hiếu được nhà chùa tổ chức trang trọng, tôn nghiêm (Ảnh: sưu tầm)Hoa hồng đỏ thắm được cài cho những ai may mắn còn cha mẹ trên đời (Ảnh: sưu tầm)